Ewangelia Tomasza: Często Zadawane Pytania (FAQ)

Czym jest Ewangelia Tomasza?

Ewangelia Tomasza jest kolekcją wypowiedzi przypisywanych Jezusowi z Nazaretu. Nawet jeśli jest to tylko kolekcja materiałów zaczerpniętych głównie z biblijnych ewangelii, to i tak Tomasz jest najbardziej znanym historycznym źródłem wiedzy o Jezusie z Nazaretu, które przetrwało poza Biblią. Jest to najbardziej znaczący odnaleziony manuskrypt dotyczący początków Chrześcijaństwa.

Kiedy została spisana Ewangelia Tomasza?

Jest to zagadnienie zawzięcie dyskutowane przez naukowców. Wielu twierdzi, iż została spisana w tym samym czasie, a nawet trochę wcześniej, co pozostałe ewangelie z Biblii. Ich argumentem jest, że większość przemów w Tomaszu nie wykazuje żadnej zależności, lub wiedzy o biblijnych ewangeliach i mowy z Tomasza wywodzą się z przekazu ustnego a nie spisanych tekstów biblijnych. Nie byłoby to możliwe po końcu pierwszego wieku, kiedy teksty biblijne zaczęły być autorytatywne w Chrześcijaństwie. Inni twierdzą, że Tomasz jest w części zależny od tekstów biblijnych i domyślają się, że autor Tomasza musiał wyedytować niemal wszystkie wskazania poszczególnych stylów i idei biblijnych autorów. Ci uczeni datują Tomasza na połowę drugiego wieku A.D.

Kto napisał Ewangelię Tomasza?

Nikt tego nie wie. Cztery kanoniczne ewangelie i Tomasz i inne ewangelie takie jak Ewangelia Filipa (odnaleziona w Nag Hammadi) otrzymały swoje nazwy mniej więcej w drugim wieku. Uczeni badający Nowy Testament generalnie zgadzają się, że żadna z ewangelii nie została spisana przez ludzi, którzy kiedykolwiek spotkali Jezusa z Nazaretu za jego życia. Lecz w późniejszym okresie przypisano im nazwy, które były skojarzone z najsławniejszymi postaciami wczesnego kościoła. Imię osoby, która prawdopodobnie spisała Ewangelię Tomasza podane jest w pierwszym wersie tekstu jako „didymos Juda thomas”. Słowo „didymos” jest greckim określeniem bliźniąt, natomiast „thomas” jest aramejskim określeniem bliźniąt. Imieniem osoby było Judasz, a jego pseudonim „bliźniak” jest podany w dwóch językach. Ewangelie kanoniczne wspominają o człowieku nazywanym Tomasz i Jan nazywając go didymos thomas. Jest również wymienionych kilka osób o imieniu Judasza, oprócz samego Judasza Iskarioty. Nie możemy jednak określić kto napisał Ewangelię Tomasza ani który Judasz z Nowego Testamentu był również nazywany Tomaszem.

Gdzie odnaleziono Ewangelię Tomasza?

Fragmenty trzech greckich kopii Ewangelii Tomasza odnaleziono w Oxyrhynchus w Egipcie około sto lat temu. Są one znane jako Oxyrhynchus Papirus 1 (Oxy P 1), najprawdopodobniej spisane niewiele później niż w roku 200, Oxy P 654, który jest datowany na połowę lub koniec trzeciego wieku oraz Oxy P 655 datowany na nie później niż 250 rok (według datowań Grenfella i Hunta). Kompletna wersja koptyjska (ojczysty język egipski pisany alfabetem wywodzącym się z greki) została odnaleziona w Nag Hammadi w Egipcie w roku 1945. Ta wersja jest datowana na około 340 A.D. Wersja koptyjska jest tłumaczeniem wersji greckiej. Wielu uczonych sądzi, iż Ewangelia Tomasza została pierwotnie spisana w Syrii w języku greckim.

Czy Ewangelia Tomasza jest Gnostycka?

To zależy co rozumiesz przez słowo Gnostycka. Jeśli pod pojęciem Gnostycka rozumiesz wierzenie, iż wszyscy ludzie posiadają boskość w nich samych i że mogą zrozumieć, iż Królestwo Boga jest już na ziemi, jeśli tylko spojrzą na świat w ten sposób, to Tomasz jest gnostycki. Lecz jeśli przez Gnostycyzm rozumiesz religię, na której oparte są zwoje z Nag Hammadi, religię która odróżnia boga tego świata (który jest bogiem żydowskim) od wyższego pojęcia Boga, religię która postrzega ten świat jako kreację cykli złych mocy, które starają się utrzymać ludzką duszę uwięzioną w fizycznym ciele, to wtedy Tomasz nie jest gnostycki. Rozróżnienie to jest bardzo ważne, ponieważ niektórzy badacze rozumują, że jeśli Tomasz jest gnostycki w pierwszym sensie, to jest również gnostycki w drugim sensie, a według nich Gnostycyzm wspólnoty z Nag Hammadi jest herezją z drugiego lub trzeciego wieku, co prowadzi do wniosku, iż Ewangelia Tomasza jest heretycka, spisana późno i bez wartościowych historycznych powiązań z Jezusem z Nazaretu.

Jakie są podstawowe poglądy Ewangelii Tomasza?

Że Królestwo Boże jest już rozsiane na ziemi, jeśli tylko ludzie zechcą je zobaczyć; i że w każdym z ludzi znajduje się boskie światło, światło które umożliwia im ujrzenie Królestwa Boga na ziemi. Dalej, punk widzenia Ewangelii Tomasza jest taki, że Obraz Boga z początku (Genesis, I) nadal istnieje i ludzie mogą przybrać tą tożsamość, tożsamość która nie jest ni męska ni żeńska. Obraz Boga jest odróżniony od upadłego Adama z drugiego rozdziału Genesis, Ewangelia Tomasza zaleca, by ludzie przywrócili swoją tożsamość jako Obrazu Bożego i ujrzeli Królestwo Boże na ziemi. Thomas odczytuje dosłownie dwa pierwsze rozdziały Genesis, są dwa oddzielne stworzenia ludzkości; pierwsze jest doskonałe, drugie skażone. Zamiast oczekiwać nadejścia przyszłego Królestwa końca czasów, ponagla ludzi do powrotu do warunków doskonałego Królestwa pierwszego rozdziału Genesis. Dla Thomasa Endzeit (końcowe nagromadzenie rzeczy) istniało już w Urzeit (pierwotny czas tworzenia z przeszłości).

Czy Ewangelia Tomasza odzwierciedla poglądy Jezusa?

Być może. Na początku istniała Ewangelia Q i Ewangelia Marka. Te zostały poprawione i połączone w Ewangelię Mateusza oraz Łukasza. Tak więc powstały cztery powiązane ze sobą teksty, które poświadczają pojedyncze świadectwo Jezusa; że był człowiekiem, który przewidywał rychły koniec tego świata i jego gwałtowne zastąpienie przez Królestwo Boże. Jeśli teksty te są prawdziwe, wówczas tekst Thomasa odbiega od punktu widzenia Jezusa. Jednakże istnieje również Ewangelia Jana poświadczająca obecność Bożego Królewstwa i obecność boskości w świecie. Ewangelia Jana, podobnie jak Tomasza, skupia się na faktycznym istnieniu boskości w chwili obecnej. Zatem każdy sam winien zadecydować czy to punkt widzenia Jana/Thomasa czy tez Q/Marka (a zatem również wywodzących się z nich wersji Mateusza i Łukasza) odzwierciedla poglądy Jezusa.

Czym jest tekst Q i co ma wspólnego z Ewangelią Tomasza?

Jeśli uświadomisz sobie, że Mateusz i Łukasz są poprawionymi wersjami Ewangelii Marka, zauważysz że w wersjach Mateusza i Łukasza pojawia się rozszerzony zestaw wypowiedzi, których nie ma u Marka. Wypowiedzi te, jak się powszechnie uważa, zostały zaczerpnięte z dokumentu pochodzącego z połowy pierwszego wieku, który składał się z wypisów kazań Jezusa. Dokument ten, który niemieccy badacze nazwali „Quelle” stał się znany jako tekst Q. W chwili obecnej już on nie istnieje, lecz może zostać odzyskany poprzez analizę tekstów Mateusza i Łukasza (mówiąc prościej, Q jest lista wypowiedzi, które możemu odnaleźć zarówno u Mateusza i Łukasza, lecz nie ma ich u Marka). Q był tylko i wyłącznie zbiorem wypowiedzi. Wiele z wypowiedzi jest takich samych, lecz większość mów z Tomasza nie występuje w Q. Thomas jest tekstem podobnego rodzaju co Q, lecz nie jest nim. Najprawdopodobniej Thomas i Q krążyły oddzielnie w połowie i późniejszej części pierwszego stulecia. Ich punkty widzenia różnią się, Thomas potwierdza obecność Królestwa Bożego tu i teraz, Q zapowiada nadejście Królestwa Bożego w przyszłości.

Jak wiele nauk z Ewangelii Tomasza pochodzi od Jezusa?

Któż może wiedzieć na pewno? Jeśli weźmiesz zestaw wypowiedzi, które są u Tomasza i jednocześnie w ewangeliach Marka i Mateusza, lub Łukasza (żadna z mów w Tomaszu nie występuje u Jana), wtedy będziesz miał zbiór przemów, które najprawdopodobniej pochodzą od Jezusa. Uczeni na ogół znajdują się pod tak wielkim wpływem tekstów biblijnych, że skłonii są przyjąć, że żaden z wersów Tomasza, który nie przypomina nauk z Mateusza/Marka/Łukasza nie pochodzi od Jezusa. Jednakże jest całkiem prawdopodobne, że Thomas jest bardziej wiarygodnym przewodnikiem po wypowiedziach Jezusa niż ewangelie kanoniczne. Mateusz/Marek/Łukasz podzielają ten sam punkt widzenia Jezusa jako nauczyciela. Thomas (i w pewnym stopniu Jan) przedstawiają nieco odmienne spojrzenie. Być może punkt widzenia Thomasa wywodzi się od samego Jezusa.

Dlaczego Ewangelia Tomasza nie znajduje się w biblii?

Nie wiadomo na jakiej podstawie wybrano teksty biblijne. Cokolwiek się wydarzyło miało to miejsce w połowie drugiego stulecia. Możliwe, że Thomas nie był znany tym, którzy dokonywali wyborów. Albo że zawierał fragmenty, które były dla nich nie do przyjęcia. Albo, że preferując narracyjny styl biograficznych ewangelii, uznali tekst Thomasa za nieistotny. Ciężko powiedzieć coś pewnego o procesie wyboru ewnagleii kanonicznych.

Czy Ewangelia Tomasza zostanie dodana do biblii?

Nie. Kanon biblijny nie jest otwarty do dyskusji, jest to zamknięta całość. Kościół który doda Ewangelię Tomasza do zbioru swoich dokumentów wysunie się poza granice ortodoksyjnego Chrześcijaństwa i nie ma w tej chwili żadnej denominacji, która zamierzałaby dodać Tomasza do swej biblii.